Όχι στον πολυμαθή ηλίθιο!

Σχεδόν όλες οι συζητήσεις που είχαμε κάνει στο blog, τελείωναν με την επίκληση μίας καλύτερης παιδείας.

Αλλά ποια θα ήταν η καλύτερη παιδεία;

Πρόταση: να καταργήσουμε την μάθηση (και φυσικά την απομνημόνευση) και να καλλιεργήσουμε δύο πράγματα: α) κριτική σκέψη (με μπόλικη αμφισβήτηση) και β) ευαισθησία (άνοιγμα στην τέχνη).

Η μεγάλη επανάσταση της Νέας Παιδείας θα αφορά την φιλοσοφία της. Για πρώτη φορά στην ιστορία του ανθρώπου, η παιδεία δεν έχει κανένα λόγο να είναι μάθηση, δεδομένου ότι τα γνωστικά αντικείμενα είναι όλα συνεχώς παρόντα και αρκεί το πάτημα ενός κουμπιού (η και μία φραστική εντολή) για να πληροφορηθούμε το σημείο τήξεως του αργύρου ή την ημερομηνία της μάχης του Μάντζικερτ.

Η τεχνολογία έχει κάνει την πληροφορία προσιτή και φθηνή. Αν υπάρχει σήμερα κίνδυνος δεν είναι από έλλειψη γνώσεων αλλά αντίθετα, από τον υπερβολικό πληθωρισμό τους. Αυτό που προφανώς μας χρειάζεται είναι περισσότερη κρίση.

Στο σχολείο του 21ου αιώνα, ο δάσκαλος-εξουσία πρέπει να μετεξελιχθεί σε δάσκαλο-σύντροφο. Ο δάσκαλος-αυθεντία σε δάσκαλο-ερευνητή. Όταν ο κάθε μαθητής θα έχει στο θρανίο (ή στο χέρι του) του ένα τερματικό με πρόσβαση στο Internet, η απόκτηση γνώσεων θα είναι πανεύκολη. Αυτό που θα έχει σημασία θα είναι η επιλογή, αξιολόγηση, επεξεργασία και αξιοποίηση της πληροφορίας.

Άρα ο δάσκαλος δεν θα είναι η πηγή αλλά το φίλτρο της γνώσης.

Σήμερα το σχολείο γεμίζει τα παιδιά γνώσεις, είτε άχρηστες - είτε άκαιρες, που το παιδί δεν είναι σε θέση να τις αφομοιώσει και να τις χρησιμοποιήσει. Πως θα ήταν αν, αντί για περιεχόμενο, το μαθαίναμε να αναζητά;

Βλέπω τα σημερινά παιδιά - και μάλιστα τα προνομιούχα, αυτά που προέρχονται από οικογένειες με οικονομική άνεση - να επιδίδονται σε ένα ανηλεή αγώνα μάθησης, σε ένα μαραθώνιο σχολικών και ιδιωτικών μαθημάτων, που δεν τους αφήνει χρόνο ούτε να σκεφθούν ούτε να έρθουν σε επαφή με την πραγματικότητα. Αν όμως το νέο παιδί δεν βρίσκει χρόνο να αποκτήσει εμπειρίες και να τις οργανώσει με την σκέψη του, όσα πτυχία και να αποκτήσει θα παραμείνει ένας πολυμαθής ηλίθιος. Την βασική πρόκληση της ζωής - την επίλυση προβλημάτων - δεν θα μπορεί να την αντιμετωπίσει.

“Life is problem solving” είχε γράψει ο Karl Popper. Στον Δαρβινικό αγώνα της ζωής η επιβίωση (των καλύτερων) γίνεται με την επίλυση των προβλημάτων και την προσαρμογή στις καταστάσεις. Όταν παρουσιαστεί το πρόβλημα δεν ωφελεί σε τίποτα να του παρουσιάσεις ένα πτυχίο…

Το βασικό χαρακτηριστικό της αυριανής κοινωνίας θα είναι ο ανοιχτός χαρακτήρας της. Ανοιχτός για το καλύτερο και για το χειρότερο. Οι παραδοσιακές δομές, οι κατεστημένες τάξεις, οι ιεραρχίες, θα ανατρέπονται και θα αναθεωρούνται κάθε στιγμή. Η βασική απαιτούμενη αρετή για την επιβίωση θα είναι η κινητικότητα. Όσοι μένουν ακίνητοι θα καταποντίζονται. Ήδη ζούμε αυτή την εξέλιξη.

Η ανοιχτή σκέψη είναι προϋπόθεση επιβίωσης στην ανοιχτή κοινωνία. (Ανοιχτή σκέψη: σκέψη χωρίς προϋποθέσεις, χωρίς παραδοχές, χωρίς δογματικές αγκυλώσεις). Ανοιχτή και στο καινούργιο, το διαφορετικό της τέχνης.

Πρέπει να αντλήσουμε ένα νέο εκπαιδευτικό πρότυπο από την επιστήμη και την τέχνη, που συνεχώς πειραματίζονται, αμφισβητούν δημιουργούν και διορθώνουν. Το πρότυπο αυτό δεν θα βασίζεται στην μάθηση αλλά στην άσκηση της κριτικής και προσληπτικής ικανότητας. Δεν θα θεσπίζει κλειστά πλαίσια αλλά αντίθετα θα διευκολύνει το άνοιγμα νέων. Δεν θα είναι στατικό αλλά δυναμικό. Δεν θα εδράζεται στην βεβαιότητα αλλά θα κάνει ανεκτή την αβεβαιότητα. Θα ενθαρρύνει την αναζήτηση, την απορία, την αμφισβήτηση. Μόνο ένα τέτοιο πρότυπο μπορεί να βοηθήσει τον νέον άνθρωπο να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις της σημερινής και της αυριανής κοινωνίας.



Οι φωτογραφίες είναι από τελετές αποφοίτησης (UCL & Imperial) η δεύτερη στο Albert Hall.

Welcome to Wonderland!

Για το σχόλιο αυτό ευθύνεται ο Μαύρος Γάτος (δείτε το τελευταίο μου comment στο χθεσινό Post).

Ταυτόχρονα είναι μία έμμεση απάντηση σε όσους μου ζητάνε να σχολιάζω συχνά τη επικαιρότητα.

Αν ήταν να το κάνω αυτό, θα έπαιρνα μία στήλη σε εφημερίδα (π. χ. θα έμενα στο «Έθνος» - την μόνη εφημερίδα που δεν με οδήγησε σε παραίτηση) και θα έβγαζα και ένα καλό μεροκάματο.

Βαριέμαι τη επικαιρότητα. Είναι τόσο ρηχή και τόσο βραχύβια.


Με ένα συνειρμό, ο Μαύρος Γάτος μου άνοιξε την πόρτα της «Χώρας των Θαυμάτων».

Welcome to Wonderland, Ladies and Gentlemen!

Από όλα τα βιβλία που έχω διαβάσει, αυτό στο οποίο έχω επιστρέψει άπειρες φορές είναι η «Η Αλίκη στην Χώρα των Θαυμάτων». Η ποίηση, το χιούμορ, η παρωδία, τα ανώτερα μαθηματικά, η σουρεαλιστική συνοχή μιας άλλης πραγματικότητας, με γοητεύουν όσες φορές κι αν το ξαναδιαβάσω. Σελίδες ολόκληρες τις θυμάμαι απέξω. Όντα που πρωτοσυνάντησα εκεί (Ο Γάτος του Cheshire, o Τρελός Καπελάς, η Βασίλισσα) με συνοδεύουν καθημερινά. Βλέπω κάτι που με αγανακτεί και φωνάζω μέσα μου σαν την Βασίλισσα: Off with his head! Ή με πιάνει το παράπονο και μουρμουρίζω σαν τον Τρελό Kαπελά: «I’m a poor man, your Majesty…».


Ήμουν τυχερός που έμαθα νωρίς Αγγλικά και μπόρεσα από την αρχή να την διαβάσω στο πρωτότυπο. Καμία μετάφραση (ακόμα και η καλύτερη, της φίλης μου Παυλίνας Παμπούδη) δεν μπορεί να αποδώσει το πολυεπίπεδο κείμενο του Lewis Carroll. Που ονομαζόταν The Rev. Charles Lutwidge Dodgson ήταν μαθηματικός, παπάς (διάκονος – τραύλιζε και δεν μπόρεσε να ανέβει) φωτογράφος, καθηγητής στην Οξφόρδη και ο ιδιοφυέστερος Άγγλος μετά τον Σαίκσπηρ.


Αλλά το θέμα μου δεν είναι ο Carroll. Ούτε καν η Αλίκη. Είναι η Χώρα των Θαυμάτων. Έτσι αποκαλώ εκείνο τον χώρο που μας ανοίγεται όταν βυθιζόμαστε (κυριολεκτικά) σε ένα ωραίο βιβλίο. Θυμάμαι ακόμα, σαν να ήταν τώρα, τα βιβλία που παιδί με προωτοέφεραν σε αυτή τη χώρα. Φυσικά του Ιούλιου Βερν (πιο αγαπημένα: «ο Δεκαπενταετής Πλοίαρχος» και οι «20.000 λεύγες υπό την θάλασσα»). Αλλά και το «Νησί των Θησαυρών» του Robert Louis Stevenson, ο Ιβανόης του Walter Scott...

Ε, λοιπόν, η Αλίκη έχει αφήσει ανοιχτή αυτή την πόρτα σε όλη μου την ζωή. Δεν έχω παρά να ανοίξω το βιβλίο (θα έχω πάνω από 10 εκδόσεις του) ή και απλά να θυμηθώ μία σκηνή, για να περάσω Απέναντι.

Οι εικονογραφήσεις είναι του Sir John Tenniel, από την πρώτη έκδοση. Η φωτογραφία της Αλίκης είναι του ίδιου του Lewis Carrol

Happy Birthday!

Σήμερα το blog γιορτάζει τα πρώτα του γενέθλια. Γεννήθηκε στις 2 Ιανουαρίου από μία έμπνευση της στιγμής (Ο Tim Berners Lee με παρέσυρε...). Πού να ήξερα τι μπελά έβαζα στο κεφάλι μου! Ο Ιανουάριος του 2006 έγινε μπλογκόμηνας. Με το ζόρι πρόφταινα να κάνω τις πιο απαραίτητες άλλες δουλειές.

Στατιστικά: γράφτηκαν 32 posts (αυτό είναι το 33ο) αλλά ένα ήταν απλώς επανάληψη για να χωρέσουν τα σχόλια. Τα οποία έφθασαν (πρόχειρο μέτρημα, αυξάνονται συνεχώς σε όλα τα post) τα 4.160. Το site meter το εγκατέστησα 4 μέρες μετά. Ως σήμερα είχε καταγράψει 27.925 επισκέπτες και 59.392 page views. (Θερμές ευχαριστίες!).

Τα νούμερα είναι εντυπωσιακά - αν και το www.ndimou.gr τα τελευταία δύο χρόνια έχει μέσον όρο 700 επισκέπτες την ημέρα - και αυτό χωρίς την δυνατότητα διαλόγου (το email μου το ξέρει...). Περιέργως δεν έπεσε καθόλου μετά το blog.

Πολλοί θεώρησαν ότι επειδή το blog έθιγε κάθε μέρα ένα θέμα - ήταν πιο πολύ φόρουμ. Δεν συμφωνώ. Γινόταν φόρουμ από τον έντονο διάλογο στα σχόλια - αλλά τα posts ήταν ημερολογιακά, προσωπικά - συχνά και εξομολογητικά. Φυσικά υπήρχε πάντα κάποιο θέμα - από την μελαγχολία μέχρι τη φυγή - αλλά πως να γράψεις χωρίς αντικείμενο;

Μία πρόσθετη χαρά για μένα ήταν που μπορούσα να μοιράζομαι μαζί σας και την φωτογραφική μου δουλειά. Τώρα το site μου μοιάζει φτωχό...

Σήμερα είναι καιρός για ένα απολογισμό - αξιολόγηση, κριτική και αυτοκριτική. Θα τον κάνουμε μαζί για να σκεφθούμε πως θα προχωρήσουμε στο μέλλον.

Καλά μας γενέθλια!

H επίσημη Ελληνική άποψη για την Ευρώπη

Που είσαι Χριστόδουλε!

Μου γράφει από την Λευκωσία ο κ. Μίκης Χατζηνεοφύτου:

Οι τελειόφοιτοι των Λυκείων της Κύπρου συναγωνίζονται κάθε χρόνο τέτοια μέρα στη συγγραφή έκθεσης με θέμα που βάζει η Ελληνική Πρεσβεία. Ορίστε λοιπόν το θέμα και αν γίνεται, τα σχόλιά σας:

«Η σύγχυση των ιδεών, ο ευδαιμονισμός, μαζί με το στυγνό ορθολογισμό που τείνει να αγνοήσει τον άνθρωπο ως σκοπό της κοινωνικής συμβίωσης έχουν παραμορφώσει το πολιτιστικό πρόσωπο της Ευρώπης».

Με βάση την πιο πάνω διαπίστωση, έχοντας υπόψη και τη σύγχρονη κυπριακή πραγματικότητα, να αναπτύξετε τους λόγους που καθιστούν αναγκαία στην προσήλωση στις ανθρωπιστικές αρχές και αξίες του ελληνισμού και να εισηγηθείτε τρόπους με τους οποίους η εφαρμογή των αξιών αυτών μπορεί να οδηγήσει σ' έναν κόσμο καλύτερο και ανθρωπινότερο.

Ο στυγνός ορθολογισμός – και ο επικατάρατος διαφωτισμός... η παρακμή των αξιών και η πτώση των ιδεών, η φθορά των θεσμών, η έκπτωση των ιδανικών...

...το παραμορφωμένο πολιτιστικό πρόσωπο της Ευρώπης...

Μαύρη μαυρίλα. Όλα σάπια, όλα χαμένα. Μόνη ελπίδα: οι ανθρωπιστικές αρχές και αξίες του Eλληνισμού. Μόνον αυτός μπορεί να οδηγήσει σ' έναν κόσμο καλύτερο και ανθρωπινότερο.

Τι να σχολιάσω, φίλε από την Κύπρο; Την ηλίθια απλουστευτική απαισιοδοξία; Την υπονόμευση του ορθού λόγου; Την πουριτανική καταδίκη του ευδαιμονισμού – λες και η ευτυχία είναι κακό πράγμα (ναι, μας περιμένει η Βασιλεία των Ουρανών). Την βλακώδη πατριδοκαπηλεία ότι η Ελλάς θα σώσει τον κόσμο;

Ποτέ η Ευρώπη δεν ήταν πιο ώριμη, πιο συνειδητή – και λιγότερο παραμορφωμένη. Έχει μυριάδες προβλήματα – αλλά πότε ήταν καλύτερα; Όταν σπαραζόταν από πολέμους και μίσος; Και ποτέ η Ελλάδα δεν είχε λιγότερες ανθρωπιστικές αρχές και αξίες προς εξαγωγήν. (Η ελπίδα μας είναι μήπως φέρουμε μερικές από έξω...).

Αλλά αν αυτή είναι η επίσημη ελληνική άποψη περί Ευρώπης, όπως εκφράζεται από την Ελληνική πρεσβεία, εκπρόσωπο της ελληνικής πολιτείας, θα πρέπει να την σεβαστούμε.

Που είσαι Χριστόδουλε!

Η φωτογραφία - θεάτρο Διονύσου 1957

Μελαγχολία

Τα χιόνια έλιωσαν... η μαγεία αλλά και η απειλή της απομόνωσης πέρασαν.

Έξω έχει ήλιο - πλησιάζει στην δύση - αλλά γύρω από το σπίτι βρέχει. Από τη στέγη στάζει ρυθμικά το λιωμένο χιόνι.

Κάτι μεγάλοι σταλακτίτες έπεσαν χθες με πάταγο - σαν βόμβες πάγου.

Μετά το χιόνι, η μελαγχολία. Περίεργος ήλιος - σαν τον μαύρο του Dürer.

H μεγάλη έκθεση Mélancolie, Génie et Folie en Occident (Μελαγχολία: Ιδιοφυία και Τρέλα στην Δύση) έκλεισε στο Παρίσι και μετακομίζει στο Βερολίνο.

Αλλά ο καθένας έχει την δική του σειρά εικόνων, μέσα του.

Καμιά φορά γράφεις μόνο για να μην είσαι μόνος.

TV or not TV?

Από την "Ελευθεροτυπία" μου ζήτησαν ένα σύντομο σχόλιο για την τηλεόραση. 100 λέξεις ήθελαν – εδώ γράφω περισσότερες...

Ένα σύντομο σχόλιο για την τηλεόραση; Είναι σαν να σου ζητάνε ένα σύντομο σχόλιο για την ζωή. Η τηλεόραση, όπως και το Internet, είναι ένα ολόκληρο σύμπαν. Περιέχει ό,τι υψηλότερο και ό,τι χυδαιότερο παράγει ο άνθρωπος. Τηλεόραση ήταν και οι προχθεσινές «24 ώρες Μότσαρτ» στην ΕΤ1, τηλεόραση και τα ριάλιτι.

(Σε αντίθεση βέβαια με την τηλεόραση το Internet δεν είναι μαζικό αλλά ατομικό μέσο επικοινωνία; Και – κυρίως – δεν είναι μονόδρομο. Ο κάθε δέκτης μπορεί να γίνει και πομπός).

Η τηλεόραση, όπως και τα άλλα ΜΜΕ, είναι ο καθρέφτης του κοινού της. Αν πάψει να το καθρεφτίζει, δεν θα την βλέπει. Είναι ένα μαζικό μέσο από το οποίο δεν μπορούμε να ζητάμε να γίνει ελιτίστικο φιλολογικό περιοδικό. Μπορεί όμως να κάνει ποιοτικές εμπορικές εκπομπές. Οι δύο λέξεις δεν είναι αντιφατικές και ασυμβίβαστες. Παράδειγμα τα καλά σήριαλ του BBC.

Ένα θέλω να τονίσω: με ενοχλούν αφάνταστα αυτοί που ενοχλούνται από την τηλεόραση. Διότι κανείς δεν τους υποχρεώνει να την βλέπουν. Άνθρωποι σου κατακρίνουν με μανία εκπομπές – και είναι σαφές ότι τις παρακολουθούν φανατικά. Γιατί, αφού είναι τόσο χάλια; Από την στιγμή που υπάρχουν τόσα κανάλια, (ας αφήσουμε τα δορυφορικά), τσάμπα DVD από παντού, και διακόπτης OFF, ο καθένας είναι υπεύθυνος για την τηλεόραση που βλέπει.

Παλιά το σύνθημα των διανοούμενων ήταν: «Εμείς, τηλεόραση δεν έχουμε». (Έτσι αποδείκνυαν την υπεροχή τους. Τώρα «δεν έχουν κινητό»). Νομίζω πως και τα δύο συνθήματα είναι ηλίθια. Πρόκειται για δύο θαύματα της εποχής μας. Τώρα αν κανείς κάνει λάθος χρήση, σε αυτό δεν φταίει η τεχνολογία...


Y.Γ. Η φωτογραφία είναι από την πρώτη ελληνική εκπομπή ισότιμου διαλόγου face to face (μέχρι τότε υπήρχαν μόνο "συνεντεύξεις"). "Διάλογοι" 1987, με τον Κωνσταντίνο Τσάτσο.

Γιατί ενοχλώ;

Πολλές και διαφορετικές ήταν οι τύχες μου τα τελευταία 40 χρόνια – ένα πράγμα παραμένει σταθερό. ΕΝΟΧΛΩ!

Ενοχλούσα σε κάθε φάση της ζωής μου: ως συγγραφέας, ως διαφημιστής, ως δημοσιογράφος-χρονογράφος-σχολιογράφος, ως πολίτης, ως άνθρωπος. Μία ανθολογία των επικριτικών – μέχρι και υβριστικών – σχολίων που μου έχουν απευθυνθεί, θα γέμιζε τόμους. Και κάθε φορά απορούσα: «τι τους έκανα;»

Δεν μιλάμε για κριτικές – τέτοιες έχω πάρει ελάχιστες και ήταν ανάμικτες: αρκετές καλές. Μιλάμε για επιθέσεις.

Τώρα ενοχλώ ως blogger. Δεκάδες αρνητικά μέχρι και υβριστικά σχόλια κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο. Και πάλι απορώ: «Τι τους έκανα;»

Ξεθάβονται παλιές κριτικές και κείμενα. Επανέρχεται το κλισέ «ο διαφημιστής». Λες και είναι ντροπή να έχεις δουλέψει κάπου. Ας αφήσουμε που έχω φύγει από το 1983, που ήμουν μόνο 18 χρόνια στην διαφήμιση, ενώ 52 στη συγγραφή και έκδοση.

Πριν λίγα χρόνια μου είχε ζητηθεί να γράψω σε τρίτο πρόσωπο ένα πορτρέτο του εαυτού μου (Who is Nikos Dimou). Το ανανέωσα χρονολογικά και το παραθέτω. Προσπάθησα κι εκεί να καταλάβω γιατί και μόνο η παρουσία μου ερεθίζει...

Δεύτερη σκέψη: Το απέσυρα. Προβλέπω ότι και αυτό θα χαρακτηριστεί αυτοδιαφήμιση. Αφού να σκεφθείτε πως με κατηγορούν ότι με το blog προσπαθώ να πουλήσω βιβλία - αυτά που έχω δωρεάν στο Internet!

Ναι, ενοχλεί και που ενοχλούμαι...

Το μαύρο κύμα

Αυτό που βλέπετε στην φωτογραφία είναι ένα κύμα. Κύμα της θάλασσας που αποτελείται από μαζούτ. Ήμουν εκεί, το έβλεπα και δεν το πίστευα. Ευτυχώς έχω πάντα κοντά μου μία φωτογραφική μηχανή.

Δεν ήταν το μόνο. Ένα μετά το άλλο κατάμαυρα κύματα απλώνανε και αλείφανε το μαύρο πετρέλαιο στην ακτή.

Όχι, δεν είμαστε στην Νορμανδία, ούτε στον Βισκαϊκό κόλπο. Μπροστά μας δεν είναι ο ωκεανός αλλά ο άκακος τρυφερός Σαρωνικός.

Αύγουστος του 1995. Παραθερίζω σε μία παραλία της Κορινθίας. Απέναντί της, μακριά στο βάθος διακρίνεται η ακτή των Αγίων Θεοδώρων και τα διυλιστήρια της Motor Oil.

Εκεί έγινε το κακό. Ενώ ξεφόρτωνε, ένα τάνκερ έχασε την σύνδεσή του με το σύστημα και το μαζούτ άρχισε να χύνεται στην θάλασσα. Ο αέρας το ταξίδεψε απέναντι.

Φωτογραφίζω για να πιστέψω αυτό που βλέπω. Μέσα σε λίγη ώρα τα βότσαλα είναι μαύρα.

Φυσικά αυτό δεν κράτησε πολύ. Πήραν χαμπάρι το ατύχημα και σταμάτησαν την παροχή. Αλλά η ακτή ήταν πια καλυμμένη με πίσσα.

Τις άλλες μέρες ήρθαν καραβάκια που εκτόξευαν χημικά και σιγά σιγά η πετρελαιοκηλίδα διαλύθηκε και η ακτή καθάρισε. Πήρε καιρό. Τα ψάρια γύρισαν πολύ αργότερα.

Και εγώ κατάλαβα τότε για πρώτη φορά τι σημαίνει ρύπανση. Χειροπιαστή που κολλάει στην μνήμη σου όπως το μαζούτ στα βότσαλα.


Η δεύτερη φωτογραφία τραβήχτηκε μετά την δεύτερη απορρύπανση...

Υ. Γ. Η είδηση αυτή δεν δημοσιεύθηκε ποτέ πλήρης. Τηλεφώνησα σε μία εφημερίδα, είπα να στείλω ρεπορτάζ και φωτογραφίες. Μου απάντησαν ενοχλημένα, ότι δεν χρειάζεται, θα το χειριστούν αυτοί. Πράγματι έβαλαν ένα χαμένο μονόστηλο 3 πόντους με στοιχεία των έξη. Μερικές από τις φωτογραφίες δημοσιεύθηκαν πολύ μετά, σε ένα οικολογικό περιοδικό που έκλεισε.

Πείνα 2

Παραπομπή στο προηγούμενο post - συνεχίστε τα comments