Ω γλυκύ μου έαρ...

...και εννοώ την άνοιξη... αυτή που γεννάει και τους νεαρούς, ωραίους θεούς οι οποίοι, από τα αρχαιότατα χρόνια, πεθαίνουν, αναγεννιούνται και ανασταίνονται: Όσιρι, Ταμούζ, Άδωνι, Χριστό...


Μία ραψωδία σε τόνους του μοβ που υποδεικνύει μαζί το πένθος και την ανάσταση (της φύσης).


Μία στιγμή έκστασης από δύο ερωτευμένες χελώνες. (Ξέρατε ότι βογγάνε πολύ δυνατά την στιγμή του οργασμού; Κόντεψε να μου πέσει η φωτογραφική μηχανή από τα χέρια).

Καλή Ανάσταση! (της Φύσης).

Αυτή μόνο ανασταινεται - άντε, παρασύρει κι εμάς σε μία ψευδαίσθηση αναγέννησης.


(Φωτογραφίες φετινής εσοδείας).

Πικρές Αλήθειες

Απόσπασμα από τους "Δρόμους":

Δεν είχαμε καλά-καλά βολευτεί στο καινούργιο σπίτι όταν ξέσπασε η μέρα με τα τανκ και τα εμβατήρια. Κυνηγούσα ραδιοφωνικούς σταθμούς για να καταλάβω τι έγινε.

Από καιρό πολλοί μιλούσαν για πραξικόπημα, αλλά η κρατούσα άποψη ήταν δύσπιστη. Όπως μου έλεγε ο Βαγγέλης Γκούφας: «Αυτά συμβαίνουν στους φίλους σου τους Γερμανούς, οι Έλληνες δεν σηκώνουν δικτατορίες». (Ευτυχώς η 21η Απριλίου τον βρήκε στο εξωτερικό).

Κλεισμένος (όπως όλοι) στο σπίτι εκείνη την πρώτη μέρα, θυμήθηκα ένα περίεργο ποίημα που είχα γράψει δύο χρόνια πριν:

Η ομίχλη είχε γεμίσει στάχτη την πόλη,
όταν είδα να ξεπροβάλουν
ο στρατιώτης, ο ναύτης και ο αεροπόρος,
που δεν είχαν χέρια –
που δεν είχαν μάτια –
που είχαν μόνο γαλανόλευκες κονκάρδες
στην κομβιοδόχη του πρωκτού.

Την άλλη μέρα το πρωί σηκώθηκα χαράματα και πήρα τους δρόμους. «Δεν μπορεί», σκεπτόμουνα «από κάπου θα ξεκινήσει η αντίδραση». Οραματιζόμουν ποτάμια λαού να κατηφορίζουν προς το Σύνταγμα σε μία έστω σιωπηλή διαδήλωση διαμαρτυρίας.

Τίποτα. Οι οικοδόμοι, οι μαχητικοί οικοδόμοι που έκαναν τις κυβερνήσεις να τρέμουν, ήταν πρώτοι και καλύτεροι στις δουλειές τους. Οι φίλοι, που τους τηλεφώνησα από το γραφείο, ήταν όλοι στο «περίμενε» και στο «άσε να δούμε». Ήταν ο αιφνιδιασμός, ήταν η κούραση από τις συνεχείς πολιτικές διαμάχες, ήταν η έλλειψη δημοκρατικής παιδείας και ανακλαστικών; Ένιωσα μία πικρή γεύση απογοήτευσης.

Και όπως έτυχε να βρίσκομαι στην πιο κρίσιμη φάση της νέας δουλειάς μου, το έριξα (όπως ειρωνικά έλεγα) στην εργασιοθεραπεία. Ούτε μου πέρασε η ιδέα ότι θα μπορούσα μόνος μου να κάνω αντίσταση. Σίγουρα δεν ήμουν από την πάστα που φτιάχνουν τους ήρωες. Και δεν με παρηγορεί καθόλου το γεγονός ότι άλλα οκτώμισι εκατομμύρια έλληνες σκέφθηκαν όπως εγώ. Ούτε ότι, καθυστερημένα, μετά την κηδεία του Σεφέρη, έκανα μερικά, ελάχιστα.

Έχω γράψει (αλλού) ότι η "αποφράς ημέρα" της νεότερης Ελληνικής ιστορίας δεν ήταν η 21η Απριλίου, αλλά η 22η. Την πρώτη μέρα όλοι αιφνιδιστήκαμε. Αλλά την δεύτερη; Λίγα χρόνια μετά, οι Ταϊλανδοί φοιτητές σταμάτησαν μία δικτατορία με την άμεση κινητοποίησή τους. Ακόμα και στην Κίνα, στάθηκαν ηρωϊκά μπροστά στα τανκ, στην πλατεία Τιεν αν Μεν. Εδώ λαϊκή αντίδραση και κινητοποίηση δεν υπήρξε. Οι άνθρωποι που έκαναν αντίσταση μετριούνται σε δεκάδες.

Έπρεπε να περάσουν έξη χρόνια και να αρθεί ο στρατιωτικός νόμος για να υπάρξουν δύο μαζικές αντιδράσεις. Ενω κατά τις περιοδείες του Πατακού στην ύπαιθρο βλέπαμε (στα επίκαιρα) χιλιόμετρα δρόμων με κόσμο να χειροκροτεί και να ζητωκραυγάζει.

Αρχίσαμε να αποκτούμε δημοκρατική συνείδηση μετά την Χούντα. Ένα Πολυτεχνείο (με ελάχιστη λαϊκή συμμετοχή) δεν μας εξιλεώνει...

To πιο δύσκολο Πάσχα

Τον Μάρτιο του 1994 έμαθα πως έπασχα από καρκίνο του προστάτη. Μετά από την μέτρηση του PSA η διάγνωση επιβεβαιώθηκε και από μία (πολύ οδυνηρή) ιστολογική εξέταση. Αποφασίστηκε, από τους ειδικούς, ότι η καλύτερη και πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση ήταν η ριζική προστατεκτομή. Μετά από έρευνα, κατέληξα στην Πανεπιστημιακή κλινική της Φρανκφούρτης, όπου με εγχείρισε ο καθηγητής Dietger Jonas.

Ανήμερα το Πάσχα του 1994 ήμουν κατάκοιτος, μόλις είχα βγεί από την εντατική. (Η εγχείρηση είναι βαριά). Ένα χρόνο μετά έγραψα ένα χρονογράφημα:

Η βυσσινιά

Πέρυσι έκανα Πάσχα στο κρεβάτι ενός νοσοκομείου. Από το μεγάλο παράθυρο έβλεπα, ουρά εναέρια, τα αεροπλάνα να προσγειώνονται στο αεροδρόμιο της Φραγκφούρτης. Πονούσα και σκεπτόμουνα παιδικές Πασχαλιές με κουλουράκια και κόκκινα αυγά.

Πριν φύγω είχα αποχαιρετίσει την βυσσινιά του κήπου, ολόφωτη με τα άσπρα της λουλούδια. Δεν ήξερα αν θα την ξανάβλεπα. Τέτοιες ώρες το βλέμμα γίνεται χάδι στα πράγματα που χαιρετάει...

Η βυσσινιά ξανάνθισε φέτος, τις ίδιες μέρες ακριβώς - κι εγώ ήμουν εδώ και την είδα. Αλλά τώρα πια συλλογίζομαι πολύ τις φορές που θα λάμπει χωρίς εμένα.

Kέρδισα ένα χρόνο ζωή. Τι κέρδισα; Ο ισολογισμός αυτού του χρόνου δεν παρουσιάζει καθαρά κέρδη. ’Έλλειμμα ευτυχίας, περίσσευμα οδύνης. Αλλά η βυσσινιά με τα άσπρα λουλούδια είναι έκρηξη φωτός και με θαμπώνει.

«Ζωή να’ ναι κι ότι να’ ναι» έλεγαν οι παλιοί. Φράση ακραιφνώς Ελληνική. Γιατί μόνον οι Έλληνες αγάπησαν τη ζωή απόλυτα, πέρα από ισολογισμούς και αντιλογισμούς. Από τον Όμηρο ως τον Σολωμό: «Γλυκιά η ζωή και ο θάνατος μαυρίλα».

Από τη μαυρίλα έρχομαι εγώ. Σέρνοντας ίσκιους σκοτεινούς, βρίσκομαι πάλι μέσα στη γιορτή της ζωής. Γιατί από τα μυθικά χρόνια δύο είναι οι μεγάλες γιορτές του ανθρώπου - του Φωτός και της Ανάστασης. Όταν αρχίσουν να μεγαλώνουν οι μέρες - εκεί γύρω στις 25 του Δεκέμβρη - και όταν ξανανθίζει η βυσσινιά. Δεν έχει σημασία πως τις ονομάζουν οι διάφορες θρησκείες. Μέσα στα λουλούδια του Επιτάφιου είδε ο Σικελιανός:

το ολόαχνο σμάλτο
του πεθαμένου του Άδωνη ήταν σάρκα
που πόνεσε βαθιά.

Όσο θα ζω θα ξαναγυρίζω στην άνοιξη, την ανθισμένη βυσσινιά και την ποίηση. Γιατί το Ελληνικό Πάσχα είναι χορός ποιητών. Πιο πολύ κι από τα Ευαγγέλια με φέρνουν κοντά του ο Σολωμός, ο Σικελιανός και ο Παπαδιαμάντης.

Αλλά και το μυστικό χθόνιο σκοτάδι, την άλλη πλευρά του «ξανθού Απρίλη», ποιητής το καθήλωσε - βόρειος, ο Έλιοτ:

Ο Απρίλης είναι ο μήνας ο σκληρός, γεννώντας
Μες απ’ την πεθαμένη γη τις πασχαλιές, σμίγοντας
Θύμηση κι επιθυμία, ταράζοντας
Με τη βροχή της άνοιξης ρίζες οκνές.

Επιστρέφω στο φως - μία μικρή προσωπική Ανάσταση. Προσωρινή. Δεν είναι για μας η αιωνιότητα, μόνον μερικοί κύκλοι. Κάποια μέρα, στο προσκλητήριο των λουλουδιών, δεν θα φωνάξω «παρών».

Aλλά τώρα υπάρχω και βλέπω «φάος ηελίοιο», το φως του Ομήρου..

Και βρίσκομαι αντιμέτωπος με την έκπληξη του ανθρώπου που μετά το σκοτάδι ανακαλύπτει για πολλοστή φορά την ζωή. Την έγραψε ο Σολωμός: «Δεν τόλπιζα νάν’ η ζωή μέγα καλό και πρώτο!»

Από την ανθισμένη βυσσινιά προς όλους: Καλό Πάσχα, αναγνώστες, όπου κι αν είστε!

Ο Αμλέτος στην Σπιανάδα

ΣΤΟ ΝΟΥ ΜΟΥ η λέξη παράδεισος σημαίνει ένα πράγμα: Πασχαλινή Κέρκυρα.

Φαντάζομαι τον παράδεισό μου, σαν παράδεισο των αισθήσεων. Και σ' όλο τον κόσμο, μόνο σ' έναν τόπο, μόνο μία στιγμή το χρόνο, φτάνουν όλες οι αισθήσεις ταυτόχρονα στην κορύφωσή τους.

Μεγάλο Σάββατο πρωί, ώρα εννέα, στη Σπιανάδα.

Η πρώτη ευτυχία έρχεται από την αίσθηση του χώρου. Τι ηδονή για την ψυχή, που έχει χάσει τα μέτρα της ανάμεσα στο συμπιεσμένο και στο απεριόριστο! Εδώ ο χώρος λειτουργεί, αναπνέει. Έχει την άνεση, το ρυθμό και τα όρια που περιμένεις. Αισθάνεσαι τοποθετημένος στις ανθρώπινες συντεταγμένες σου - στις σωστές σου αναλογίες. Τίποτα δε σε πιέζει, όλα γύρω σου σε στηρίζουν, σε πλαισιώνουν. Esplanade, Σπιανάδα. Εδώ η λέξη πλατεία, βρίσκει το πρώτο της νόημα.

Η δεύτερη ευτυχία είναι η όραση.Βλέπεις το κερκυραϊκό φως γλυκό, μελένιο, να χαϊδεύει τις προσόψεις των σπιτιών του Λιστόν. (Α! οι προσόψεις της Κέρκυρας: πίνακες τέχνης και φύσης - όπου τα χρώματα και η υγρασία παίζουν μόνο με τόνους και ημιτόνια). Βλέπεις τον καταγάλανο ουρανό (πάντα είναι γαλανός ο ουρανός το Μεγάλο Σάββατο στην Κέρκυρα - ο Άγιος φροντίζει γι' αυτό), μέσα από τα πορφυρά λουλούδια του δέντρου του Ιούδα. Σε λίγο θα δεις τα χρυσά, τα γαλάζια και τα κόκκινα της λιτανείας.

Πανηγύρι έχει η όσφρηση. Όλη η Κέρκυρα ένας κήπος. Ευωδιάζει τόσο έντονα, που ώρες - ώρες σε ζαλίζει. Πνοές-πνοές έρχονται σαν μικρά κύματα οι μυρωδιές - κάθε λουλούδι, κάθε δέντρο, κάθε πλαγιά και κάθε χωριό της Κέρκυρας σου στέλνει το δικό του μήνυμα.

Όλα όμως θα τα δέσει η ακοή, μόλις από μακριά ακουστούν οι ήχοι της μεγάλης λιτανείας. Το Μέγα Σάββατο οι Κερκυραίοι περπατάνε τον Άγιό τους. Με φιλαρμονική και στολές. Με σεβασμό και έξαρση. Με μουσική.

Μουσική στην Κέρκυρα - που έχει περισσότερες φιλαρμονικές από κινηματογράφους. (Ένας ορισμός του πολιτισμού; Όταν οι ασκούντες την τέχνη ξεπερνάνε τους ακροατές;) Δεν θα ξεχάσω ποτέ κάποιο πρώτο πρωινό ξύπνημα σ' ένα παλιό, πανύψηλο ξενοδοχείο της Σπιανάδας, όταν από κάθε παράθυρο ακουγόταν και άλλη μπάντα.

Στην Κέρκυρα η μουσική δεν είναι απλός ήχος. Γίνεται περιβάλλον. Γίνεται ζωή. Γίνεται - τελικά - οι ακροατές της. Το κοινό δεν είναι δέκτης αλλά τμήμα του έργου.

Κάποτε αυτό θα το πούνε "χάππενινγκ".

Υπάρχει ένα μουσικό κομμάτι που ακούγεται μόνο στην Κέρκυρα, μόνο στη λιτανεία. Ένα κομμάτι μελωδικό σαν τους κήπους της Κέρκυρας, λυπημένο σαν την εβδομάδα των Παθών, λυρικό σαν το ασημένιο φως των ελαιώνων, ρυθμικό σαν το κύμα της θάλασσας. Πένθιμο εμβατήριο από τον "Άμλετ" του Franco Faccio. Οι Κερκυραίοι το λένε απλά "ο Αμλέτος".

Όταν λοιπόν ανυψωθεί ο Αμλέτος σαν λυγμός και σαν έκσταση πάνω από τις κοκκινόχρυσες στολές της Παλαιάς Φιλαρμονικής, η αίσθηση δεν αντέχεται. Η ζωή τεντώνει τόσο μέσα σου, που νομίζεις πως θα σπάσεις από ευτυχία. Σαν πόνος και σαν βάλσαμο ο Αμλέτος κυματίζει πάνω από την πλατεία κι εσύ γεύεσαι τον παράδεισο σ' αυτή τη Γη.

Δεκατρείς φορές έχω ακούσει τον Αμλέτο στη Σπιανάδα και κάθε φορά νομίζω πως η καρδιά μου θα σταματήσει (και ίσως εύχομαι να σταματήσει έτσι!). Αψηφώ την εορταστική ταλαιπωρία, την τουριστική πολυκοσμία, τη βαρβαρότητα των ορεσίβιων (δίπλα στους Επτανήσιους, όλοι εμείς είμαστε αρκούδες). Ό,τι και να γίνεται γύρω, ο Άγιος και ο Αμλέτος νικάνε - και το θαύμα λειτουργεί κάθε Μεγάλο Σάββατο στη Σπιανάδα.

Α, Κέρκυρα-Κέρκυρα, που δεν γνώρισες την τυραννία του Τούρκου και την κακομοιριά του πεύκου. (Το δέντρο-ραγιάς, άμορφο και άσκημο). Πού μαζί με τ' αδέρφια σου νησιά σώζετε το όνομα της ποίησης και της μουσικής στην Ελλάδα.

Κι αν τύχει να είμαι μακριά, όπου κι αν βρεθώ, όταν έρθει Μεγάλο Σάββατο τραγουδάω μέσα μου τον Αμλέτο. Κλείνω τα μάτια και για ένα δευτερόλεπτο το θαύμα συντελείται πάλι.

Ο παλιός Αμλέτος, ο σκοτεινός πρίγκιπας της αμφιθυμίας, πνίγηκε στο φως, τη μελωδία και τη μυρωδιά της άνοιξης. Αμφιβολία καμιά: "γλυκιά η ζωή κι ο θάνατος μαυρίλα".

Ο παράδεισός μου: Φως, ανθισμένη Σπιανάδα και η Παλαιά Φιλαρμονική να παίζει, να παίζει, να παίζει τον Αμλέτο.

...................................................................

Tο κείμενο γράφτηκε το 1980. Έκτοτε ευτύχησα να ξανακούσω αρκετές φορές τον Αμλέτο. Οι δύο ομαδικές φωτογραφίες είναι της Αναστασίας Μπάιλα-Βάιλα, που κάποτε τον εικονογράφησε. H μικρή τουριστική φωτό, δίπλα, δείχνει την Ανάσταση (μοναδική σε όλο τον νησί) στην απέραντη Σπιανάδα.

Η Αέναη Σταύρωση

Στο τελευταίο Discovery and Science, δημοσίευσα ένα άρθρο με τίτλο: «Τα λείψανα μας λείψανε», όπου μιλούσα για το γνωστό θέμα του μουμιοποιημένου Βησσαρίωνα.

Μία από τις θέσεις μου ήταν πως ακόμα και ένας πιστός χριστιανός δεν έχει λόγο να προσκυνάει λείψανα και εικόνες – γιατί πουθενά στα ευαγγέλια δεν υπάρχει τέτοια εντολή του Ιησού.

Έγραψα: «Τι ανάγκη έχει μία θρησκεία τόσο ανθρώπινη και διαυγής στην διδασκαλία της (θυμηθείτε την Επί του Όρους Ομιλία) από θαυματουργά λείψανα; Τίποτα δεν της προσθέτουν, μόνο της αφαιρούν την ποιότητα και την ενάργειά της.

Όμως το πλήθος των αγράμματων και αφελών συρρέει, προσκυνάει και πληρώνει. Ξαφνικά το λείψανο γίνεται τουριστικό αξιοθέατο, οι τοπικοί παράγοντες πανηγυρίζουν, οι επιτήδειοι πλουτίζουν.

Η μεγάλη ευκαιρία για την Ορθόδοξη εκκλησία χάθηκε με την Εικονομαχία. Οι άνθρωποι που ήθελαν να εκσυγχρονίσουν την λατρεία, να καταργήσουν τα ειδωλολατρικά κατάλοιπα (τι άλλο είναι οι εικόνες;) να περιορίσουν τις υπερβολές του μοναχισμού, ηττήθηκαν και πλήρωσαν την ήττα τους με πολύ αίμα. (Δολοφονήθηκαν δεκάκις μύριοι, λένε τα χρονικά της εποχής – εκατό χιλιάδες!).

Κι έτσι οι εικόνες και τα λείψανα βασιλεύουν. Παρόλο που πουθενά στα Ευαγγέλια δεν αναφέρονται. Αντίθετα, στις Δέκα Εντολές υπάρχει απαγόρευση των εικόνων: «Ου ποιήσεις σεαυτώ είδωλον ουδέ παντός ομοίωμα όσα εν τω ουρανώ άνω και όσα εν τη γη κάτω και όσα εν τοις ύδασιν υποκάτω της γης, ου προσκυνήσεις αυτοίς ουδέ μη λατρεύσης αυτοίς».

Δέχθηκα διάφορες επιθέσεις αλλά η πιο ενδιαφέρουσα ήταν από κάποιον που μου έγραψε ότι δεν δικαιούμαι να ομιλώ. Παραθέτω απόσπασμα από το email του: «Τα όσα είπες, ΟΥΤΕ ΩΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ θα μπορούσες να τα πεις. Γιατί ΚΑΝΕΝΑΣ Χριστιανός δεν θα έγραφε τόσα αντιχριστιανικά πράγματα. Προτεστάντης, ναι. Χριστιανός, όχι».

Γεμάτος απορία απάντησα: «Οι Προτεστάντες δεν είναι Χριστιανοί; Ποιος το αποφάσισε αυτό; Απίθανο!»

Για να πάρω την εξής απάντηση: «Με την ευρεία έννοια για τον κάθε άσχετο με το Ορθόδοξο δόγμα, Χριστιανός είναι όποιος δηλώνει ότι δέχεται τον Χριστό. Σήμερα πολλοί αλλόθρησκοι υποστηρίζουν ότι είναι Χριστιανοί. Όμως το κριτήριο για να γίνει αποδεκτός ένας τέτοιος ισχυρισμός, είναι κατ' αρχήν, το πόσο προσκολλημένοι είναι οι άνθρωποι αυτοί στους λόγους του Χριστού και τις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων, και το κατά πόσον μπορούν να αποδείξουν την έγκυρη διαδοχή τους από τους αποστόλους.

Όμως ΜΟΝΟ η ΜΙΑ Εκκλησία που άφησε ο Κύριος από τον 1ο αιώνα ως σήμερα ΑΔΙΑΣΠΑΣΤΑ έχει το αποκλειστικό δικαίωμα να ονομάζεται έτσι. Πώς να το πούμε; Έχει τα "νομικά δικαιώματα", το "κόπυ ράιτ" αυτής της ιδιότητας! Δεν μπορώ εγώ να εμφανίζομαι ως Νίκος Δήμου, αξιώνοντας ότι κατέχω τη θέση του Νίκου Δήμου! Εσύ είχες αυτή την ταυτότητα κάτι δεκαετίες πριν από εμένα. Είτε αυτό, είτε η χρήση της ιδιότητας του Σώματος του Χριστού από οποιαδόποτε άλλη ομάδα πλην της αρχικής, αποτελεί ΠΛΑΣΤΟΠΡΟΣΩΠΙΑ ή ΑΝΤΙΠΟΙΗΣΗ. Σαν να μπω δηλαδή στο δικό σου μπλογκ, και να γράφω με το όνομά σου διάφορα πράγματα διαφορετικά από τις δικές σου θέσεις. Πώς θα σου φαινόταν;

Δεν είναι δυνατόν να το παίζουν όλοι "χαλίφηδες στη θέση του χαλίφη". Πώς δηλαδή ο Προτεσταντισμός που εμφανίσθηκε τον 16ο αιώνα, μπορεί να αξιώσει Χριστιανικότητα, όταν η Εκκλησία είναι ΜΙΑ μόνο, και ο Προτεσταντισμός δεν έχει σχέση με αυτήν;».

Απάντησα ότι τα ίδια επιχειρήματα φέρνει και η Καθολική Εκκλησία, που ισχυρίζεται ότι είναι η αρχαιότερη, ότι την θεμελίωσε ο Απόστολος Πέτρος («σε αυτή τη Πέτρα θα οικοδομήσω» είχε πει ο Χριστός). Για να πάρω την απάντηση ότι:

«Μόνο που το "πρωτείο του Πέτρου" δεν είναι δόγμα της "Μίας Αγίας Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας", η οποία είναι φυσικά σήμερα γνωστή κυρίως ως "Ορθόδοξη". Το "πρωτείο του Πέτρου" είναι ένα ΑΣΤΗΡΙΚΤΟ και ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ δόγμα της αίρεσης του Παπισμού, η οποία δημιουργήθηκε ως ανεξάρτητη αίρεση κατά τον 10ο αιώνα».

Οι Διαμαρτυρόμενοι δεν είναι λοιπόν Χριστιανοί και οι Καθολικοί είναι αιρετικοί. Για τους Ορθόδοξους. Και αντίστροφα για τους Καθολικούς οι άλλοι είναι απέξω. Ο καθένας πιστεύει ακράδαντα πως έχει πάρει το μονοπώλιο, την αποκλειστική αντιπροσωπεία, το copyright. Kι έτσι, οι μεν αποβάλλουν τους δε από την εκκλησία Εκείνου που δίδαξε την αγάπη.

Όλες αυτές οι δογματικές έριδες απλά αμαυρώνουν το μήνυμα του Χριστιανισμού. Αμφιβάλλετε ότι αν ξαναρχόταν ο Χριστός, θα τους κυνηγούσε όλους με το φραγγέλιο, όπως έδιωξε τους εμπόρους από τον ναό;

Μισαλλοδοξία, οίηση, φανατισμός! Τώρα που άρχισε η Μεγάλη Εβδομάδα, ίσως είναι χρήσιμο να συνειδητοποιούμε ποιοι πραγματικά σταυρώνουν ξανά και ξανά τον Χριστό.


Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (El Greco): Σταύρωση με Δωρητές. Μουσείο του Λούβρου.