Τεχνοφοβίας το ανάγνωσμα

Ότι οι Έλληνες είναι τεχνόφοβοι (ή τεχνοφόβοι – η τεχνοφοβικοί) είναι ένα διαπιστωμένο γεγονός. Από έρευνες, από στατιστικές, από την καθημερινή μας εμπειρία. Το ερώτημα είναι:

Α) Γιατί είναι τεχνόφοβοι;

Β) Γιατί είναι επιλεκτικά τεχνόφοβοι; Π. χ. γιατί δεν φοβούνται τα κινητά, ή τα αυτοκίνητα, που είναι κορυφαία τεχνολογικά επιτεύγματα;

Έχω δώσει μερικές απαντήσεις στα άρθρα μου και στα βιβλία μου – ιδιαίτερα στην «Ψηφιακή Ζωή». Προτάσεις ερμηνείας:

1. Οι Έλληνες είναι αφόρητα συντηρητικοί. Τους έχουν εκπαιδεύσει – σχεδόν ντοπάρει – να κοιτούν πάντα προς τα πίσω, να λατρεύουν την παράδοση και τους Αρχαίους. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που γράφει ο Richard Feynman που ήρθε στην χώρα μας και μίλησε με πολλούς: «Υπογραμμίζουν με έμφαση το πόσο υπέροχοι ήταν οι αρχαίοι Έλληνες – και πραγματικά ήταν υπέροχοι. Όταν όμως τους πεις: "Ναι, αλλά κοίταξε πόσο πιο μπροστά από τους αρχαίους Έλληνες προχώρησε ο σύγχρονος άνθρωπος" – εννοώντας με αυτό την ανάπτυξη της πειραματικής επιστήμης, των μαθηματικών, την τέχνη της Αναγέννησης, το μέγα βάθος και την κατανόηση της σχετικής ρηχότητας στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία, κλπ. - ρωτάνε: "Τι εννοείς; Τι έλλειπε από τους αρχαίους έλληνες"; Συνεχώς υποβαθμίζουν την εποχή τους και εξυψώνουν την παλιά φτάνοντας στο σημείο να θεωρούν την κατάδειξη των σημερινών θαυμάτων ως αδικαιολόγητη έλλειψη εκτίμησης προς το παρελθόν»

2. Οι Έλληνες είναι κομπλεξικοί και ανασφαλείς. Κάτι που δεν καταλαβαίνουν τους κομπλάρει. Κι αντί να κάνουν τον κόπο να το μάθουν, το απορρίπτουν ολοσχερώς.

3. Λόγω ανασφάλειας είναι και καχύποπτοι. Κάτι που έρχεται απέξω και μάλιστα από την καταραμένη Δύση και την ακόμα πιο επικατάρατη Αμερική – δεν πρέπει να είναι καλό πράγμα.

4. Έχουν μάθει να θεωρούν σημαντικό και αξιόλογο μόνο το «πνευματικό» επίτευγμα. Η τεχνολογία είναι για τους μουντζούρηδες. Μια ένσταση που αντιμετωπίζω μόνιμα είναι: «μα πως εσείς, ένας πνευματικός άνθρωπος, ασχολείστε με μηχανές;» Άμα τους πεις ότι η μηχανή είναι επίσης ένα πνευματικό δημιούργημα σε κοιτάνε με κατανόηση και κουνάνε το κεφάλι. Κι ας γράφει ο Στέλιος Ράμφος: «Αντιθέτως προς τα νομιζόμενα όσο τεχνοδομείται ο κόσμος τόσο πνευματώνεται».

5. Υπάρχει και η αντίσταση των διανοούμενων. (Αυτή δεν είναι μόνο Ελληνικό φαινόμενο – φάνηκε και στην Γαλλία η οποία μας επηρεάζει πολιτιστικά. Η Γαλλία το πλήρωσε με μεγάλη τεχνολογική υστέρηση). Οι διανοούμενοι είναι πάντα συντηρητικοί. Όταν εμφανίστηκε η τυπογραφία αναθεμάτιζαν τον Γουτεμβέργιο. Όταν εφευρέθηκε το τηλέφωνο, έγραφαν πως τώρα θα εκλείψει η ανθρώπινη επικοινωνία. Τα όσα λένε για την τηλεόραση και τα κινητά, τα ξέρετε.

6. Τέλος υπάρχει το περίφημο επιχείρημα της «μοναξιάς». (Εμείς, εδώ στο blog, ξέρουμε ότι μας φέρνει πιο κοντά). Θα αντιγράψω ένα παλιό κείμενο, 10 ετών:

«Συχνά διαβάζω (και ακούω) την κλασική κριτική: οι προσωπικοί υπολογιστές μας απομονώνουν, μας κάνουν αντικοινωνικούς, κλπ. κλπ.

Δεν ξέρω πόσο αληθεύει η κριτική αυτή και πόσο πραγματικά αφορά μόνο στους υπολογιστές – γιατί και ένα βιβλίο, όταν το διαβάζουμε μας απομονώνει. (Μόνο που εκεί είναι «ευγενής» η μοναξιά, και όχι τεχνολογική). Το ερώτημα που θέλω να θέσω είναι πιο οξύ: Γιατί είναι κακό πράγμα η μοναξιά; Τι πειράζει αν απομονώνεται ένας άνθρωπος; Όλα τα μεγάλα δημιουργήματα του ανθρώπου ήταν προϊόντα μοναξιάς – καμία επιτροπή δεν έγραψε έναν Δον Κιχώτη.

Τι περίεργο ιδανικό συλλογικότητας υποβόσκει κάτω από αυτές τις κριτικές! Ο άνθρωπος ξεκίνησε σαν αγέλη και σιγά-σιγά απέκτησε την συνείδηση του εγώ. Κέρδισε την δυνατότητα να σκέπτεται, να νιώθει, να φαντάζεται για τον εαυτό του. Η ατομικότητα είναι μια κατάκτηση, από τις μεγαλύτερες του ανθρώπινου πολιτισμού.

Όταν ακούω τους αντίπαλους της ατομικότητας, διακρίνω αμυδρά πίσω από τις κριτικές τους, ένα σκοτεινό όραμα: μία ολοκληρωτική κοινωνία ομαδικότητας, κάτι σαν την Μαοϊκή ομοιομορφία, όπου όσοι απομονώνονται και σκέπτονται για λογαριασμό τους, χαρακτηρίζονται άτομα ύποπτα και απροσάρμοστα και οδηγούνται κατ’ ευθείαν στα ψυχιατρεία. (Έτσι και τώρα μερικοί προσπαθούν να βγάλουν τρελούς τους χρήστες του Internet).

Λυπάμαι αλλά διαφωνώ: δεν είμαι με το πλήθος, την μάζα, τον όχλο την αγέλη. Είμαι με το ελεύθερο άτομο. Η ελευθερία συνεπάγεται πάντα μία δόση μοναξιάς. Δεν βλέπω κανένα κακό στο να «απομονώνεται» ένας άνθρωπος. Αντίθετα το βλέπω αναγκαίο και προϋπόθεση για κάθε τι το δημιουργικό.

(Φυσικά δεν εννοώ ακραίες, ψυχοπαθολογικές καταστάσεις. Αλλά οι αντίπαλοι του προσωπικού υπολογιστή δεν μιλάνε για τις ελάχιστες αυτές… το ξέρουμε καλά)».

7. (Και σύντομο – βγήκε τεράστιο!) Η απάντηση στο δεύτερο ερώτημα. Οι Έλληνες δεν αντιδρούν σε αυτοκίνητα και κινητά – γιατί δεν τα θεωρούν τεχνολογία, αλλά αξεσουάρ life style! Ούτε τα χρησιμοποιούν τεχνολογικά. Ξέρω ορκισμένους αντίπαλους του υπολογιστή που έχουν τρία κινητά – κι όταν τους πεις ότι και αυτά είναι υπολογιστές, σε κοιτάνε παράξενα...