Παρασκευή, Μαρτίου 24, 2006

Εθνικόν... το αληθές!

Μάθαμε όλοι στο σχολείο μία φράση τόσο επαναστατική, ανατρεπτική και τολμηρή που απορώ πως μπόρεσε να διεισδύσει εκεί μέσα. Είναι η γνωστή ρήση του Σολωμού: «Το έθνος πρέπει να θεωρεί εθνικό ότι είναι αληθές».

Μάθαμε την φράση, αλλά ποτέ δεν την σκεφθήκαμε ως το τέλος. Γιατί αν το είχαμε κάνει θα είχαμε ανατρέψει τα μισά σχολικά μας βιβλία, που είναι γεμάτα μύθους και εθνικιστικές υπερβολές.

Με το ρητό του αυτό ο Διονύσιος Σολωμός, μέσα στην άνθιση του εθνικισμού, πραγματοποιεί την υπέρβασή του. Διαλύει αυτόματα τους εθνικούς μύθους επάνω στους οποίους βασίζεται κάθε υπερ-πατριωτισμός. Η ιστορία γίνεται χώρος δικαίου. Οπότε δεν είναι δυνατόν να λέμε (όπως κάποτε οι Άγγλοι) «My country right or wrong», γιατί το σωστό υπερβαίνει το εθνικό.

25η Μαρτίου: μία ημερομηνία-ψέμα. Τίποτα δεν έγινε στις 25 Μαρτίου του 1821. Η ημερομηνία διαλέχτηκε αργότερα για να συμπέσει με την γιορτή του Ευαγγελισμού και να τεκμηριώσει τον εθνικό-θρησκευτικό μύθο. Να δώσει εύσημα στην Εκκλησία, που λυσσαλέα πολέμησε την Επανάσταση. Που αφόρισε τον Ρήγα, τους Φιλικούς και τον Υψηλάντη.

Τι μάθαμε στο σχολείο; «Στις 25 Μαρτίου ο Παλαιών Πατρών Γερμανός κήρυξε την έναρξη της Επανάστασης σηκώνοντας το Λάβαρο στην Αγία Λαύρα» . Η πρόταση περιέχει 4 ψέματα. Κανείς δεν ήταν στην Αγία Λαύρα εκείνη την ημέρα. Η επανάσταση είχε ξεκινήσει τρεις μέρες πριν, στη Μάνη. Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ήταν εναντίον. Και το λάβαρο κατασκευάστηκε δεκαετίες αργότερα.

Η ορθόδοξη εκκλησία έκανε ότι μπορούσε για να κρατήσει τον ελληνικό λαό υπόδουλο και υποταγμένο στον Σουλτάνο. Πολέμησε με φανατισμό όλες τις ξενόφερτες ιδέες περί ελευθερίας και δημοκρατίας. Οι αφορισμοί του Ρήγα και της Επανάστασης δεν ήταν τυχαία ή μεμονωμένα γεγονότα – ούτε έγιναν (όπως ισχυρίζονται σήμερα οι ταγοί της) κάτω από την πίεση των κατακτητών. Ήδη σε ανύποπτο χρόνο, πριν από την ίδρυση της Φιλικής Εταιρίας, η εκκλησία προπαγάνδιζε ανοιχτά την υποταγή στην οθωμανική εξουσία. Κατά την εκκλησιαστική άποψη, ή τελευταία αποτελούσε δύναμη ταγμένη από τον Θεό να προστατεύει τους Χριστιανούς από τις παγίδες της αίρεσης και της αθεΐας.

Ο εγκυρότερος μελετητής της περιόδου, καθηγητής Πασχάλης Κιτρομηλίδης στο βιβλίο του «Νεοελληνικός Διαφωτισμός» (Μ.Ι.Ε.Τ. 1996) γράφει τα εξής για την στάση και τις θέσεις της εκκλησίας:

Οι απόψεις αυτές διατυπώνονται στο περιφημότερο από τα άντεπαναστατικά κείμενα πού εκδόθηκαν κατά τη δεκαετία του 1790, το φυλλάδιο «Διδασκαλία Πατρική», πού αποδίδεται στον Πατριάρχη των Ιεροσολύμων Άνθιμο Στ' και τυπώθηκε το 1798 στο ανασυγκροτημένο πατριαρχικό τυπογραφείο στην Κωνσταντινούπολη. Το Πατριαρχείο δεν είχε τυπογραφικό πιεστήριο από την εποχή της πατριαρχίας του Κύριλλου Λούκαρη, στις αρχές του δέκατου εβδόμου αιώνα. Το γεγονός ότι μπόρεσε να επανασυγκροτηθεί, εκείνη ακριβώς την εποχή και με την έγκριση των οθωμανικών αρχών, τυπογραφείο υπό τον άμεσο έλεγχο του Πατριαρχείου ήταν ενδεικτικό της πιεστικής ανάγκης πού ένιωθαν τόσο ή Εκκλησία όσο και ή Πύλη να καταπολεμήσουν τα ρεύματα των νέων Ιδεών, πού διαδίδονταν μέσω των εκδόσεων των τυπογραφείων της διασποράς και ιδιαίτερα εκείνων της Βενετίας και της Βιέννης. Ή «Διδασκαλία Πατρική» προειδοποιούσε αυστηρά για «τας νεοφανείς ελπίδας της Ελευθερίας», τις οποίες ο συγγραφέας θεωρούσε ως «νεοφανή και έντεχνον παγίδα», το τελευταίο τέχνασμα το όποιο «έμεθοδεύθη» «ο πρώτος αποστάτης διάβολος» για να παραπλανήσει τους ευσεβείς. Ως αντίδοτο στην επώδυνη φωνή της ελευθερίας, ο συγγραφέας συμβούλευε υποταγή στην «ισχυράν βασιλείαν των Οθωμανών», ή οποία ήταν το δώρο του θεού προς τους ορθόδοξους χριστιανούς, σταλμένο για να τους προστατεύει από τις αιρέσεις. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, ή Οθωμανική αυτοκρατορία είχε δημιουργηθεί από τον θεό εκ του μηδενός, σε μια εποχή πού ή χριστιανική ρωμαϊκή αυτοκρατορία άρχισε να «χωλαίνει εις τα της ορθοδόξου πίστεως φρονήματα», με σκοπό να «είναι εις μεν τους Δυτικούς ωσάν ένας χαλινός, εις δε τους Ανατολικούς ημάς πρόξενος σωτηρίας».

Οι πραγματικοί ορθόδοξοι χριστιανοί, κατά συνέπεια, όφειλαν να υποταχθούν με ευγνωμοσύνη στους θεόσταλτους αφέντες τους και να ξεχάσουν κάθε μάταιη συζήτηση για απατηλές ελευθερίες πάνω σ' αυτή τη γη. Το «νυν θρυλλούμενον σύστημα της ελευθερίας», πού είχε εμφανισθεί στις χώρες της Δύσης εκείνη την εποχή, αντέβαινε προς «τα ρητά της θείας Γραφής και των Αγίων Αποστόλων, οπού μας προστάζουν να υποτασσόμεθα εις τας υπερέχουσας αρχάς». Δεν αντιπροσώπευε παρά αναρχία και «ακαταστασία», οπού «το καθ' αυτό σκοπούμενον ταύτης της ελευθερίας μία μισητή ολιγαρχία και τυραννία, ως εκ της πείρας φαίνεται». Ό υπαινιγμός σε σχέση με τις πολιτικές περιπέτειες της Γαλλικής Επανάστασης ήταν σαφής σ’ αυτές τις τελευταίες προειδοποιήσεις. (σελ. 276-277).


Όταν ο Κοραής (που απάντησε στην «Διδασκαλία Πατρική» με το φυλλάδιό του «Αδελφική Διδασκαλία») έμαθε αργότερα τον θάνατο του πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄, αναφώνησε: «Τώρα ο Σουλτάνος σκοτώνει και τους φίλους του;».

Αργότερα η εκκλησία επινόησε τον μύθο του Κρυφού Σχολειού για να αποδείξει ότι εκείνη κράτησε το φως της μόρφωσης αναμμένο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Στην πραγματικότητα το κρυφό σχολειό δεν υπήρξε. (Βλ. και Α. Αγγέλου: Το Κρυφό Σχολειό, χρονικό ενός μύθου, Εστία 1997). Δεν χρειάστηκε να υπάρξει, διότι οι Τούρκοι δεν ασχολήθηκαν ποτέ με τα θέματα εκπαίδευσης – σε αυτά τα θέματα η εκκλησία κυβερνούσε αυτόνομη το μιλλιέτ των Χριστιανών. Πολέμησε μάλιστα κάθε προσπάθεια διδασκαλίας εξω-θρησκευτικών μαθημάτων, π. χ. επιστημών. Έριχνε στο μπουντρούμι όποιους δίδασκαν Γαλιλαίο και Νεύτωνα.

Το σλόγκαν «Ελλάς η χώρα των μύθων» είναι απόλυτα ακριβές.

***************************************************

Αν μπορέσουμε – κάποτε – να ακολουθήσουμε την φράση του Σολωμού, ο πατριωτισμός γίνεται ένας νέος ανθρωπισμός. Αν κάνουμε σημαία μας την αλήθεια, τότε δεν χρειαζόμαστε πια πολλές σημαίες. Η αλήθεια του Τούρκου και του Έλληνα θα μπορούσε να είναι μία.

Η αλήθεια από τα ιστορικά συγγράμματα πρέπει να περάσει στην εκπαίδευση, από τα πανεπιστημιακά σπουδαστήρια να διαχυθεί στα μέσα ενημέρωσης, έτσι που όλο και περισσότερος κόσμος να συμμετέχει στο «αληθές εθνικόν» του Σολωμού.

Τότε η ώρα μιας νέας πατρίδας θα έχει σημάνει. Διότι, αν φτάσουμε να θεωρούμε εθνικό μόνον ότι είναι αληθές, τότε πατρίδα όλων μας γίνεται μία: η αλήθεια.


Eικονογράφηση: Βρυζάκης, Γύζης (λεπτομέρεια) και το εξώφυλλο της Νέας Εστίας του 1978 - αφιέρωμα στον Σολωμό.

Πέμπτη, Μαρτίου 23, 2006

Ελλάς – Γαλλία: Συμμαχία!


Τι συμβαίνει στην Γαλλία;

Από το 1789 οι Γάλλοι έχουν παράδοση στις επαναστάσεις και εξεγέρσεις. Βέβαια τελικά αυτό δεν τους ωφέλησε ιδιαίτερα – αν σκεφθούμε πως οι γείτονες και άσπονδοι φίλοι τους, οι Βρετανοί, έχουν προοδεύσει πολύ περισσότερο κοινωνικά και οικονομικά, χωρίς να ανοίξει μύτη. Για να μην αναφέρω τους Σκανδιναβούς και τις γειτονικές Κάτω Χώρες. Όλοι αυτοί έχουν χαμηλότερη ανεργία, υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης, μικρότερη γραφειοκρατία, καλύτερη ποιότητα ζωής και λιγότερες οικονομικές αγκυλώσεις.

Βέβαια εμείς νιώθουμε πιο κοντά μας τους Γάλλους, γιατί η κατάστασή μας προσομοιάζει με την δική τους. Κι εμείς είμαστε κρατιστές, έχουμε υψηλή ανεργία, και χαμηλή παραγωγικότητα, τραγική γραφειοκρατία, ισχυρή αριστερή ιδεολογία, τις υψηλότερες κοινωνικές εισφορές (με τις χαμηλότερες παροχές...) και αγρότες που ζουν από επιδοτήσεις (εκεί συμμαχούμε πάντα με τους Γάλλους σε βάρος του Τρίτου Κόσμου, που κατά τα άλλα πολύ τον αγαπάμε...).

Και τώρα είμαστε έξαλλοι με τον νόμο πρώτης απασχόλησης. Χωρίς βέβαια να λαμβάνουμε υπόψη ότι οι Γάλλοι έχουν την υψηλότερη ανεργία στους νέους (22%) και ότι ο νόμος αυτός δεν προήλθε από τις σαδιστικές τάσεις του κυρίου ντε Βιλπέν, αλλά με πρόθεση να τους βοηθήσει.

Υπάρχει και κάτι άλλο που δεν λέγεται (μόνον ο Αντώνης Καρκαγιάννης το έγραψε). Πολλοί νέοι στην Γαλλία (ιδιαίτερα από τις γνωστές banlieues) ζούνε σε βάρος του συστήματος. Μπαίνουν σε μία δουλειά για μερικούς μήνες (συνήθως συνεννοημένα) ίσαμε να αποκτήσουν δικαίωμα στο ταμείο ανεργίας και μετά ζούνε από τα επιδόματα και μικροδουλειές του ποδαριού (μερικές παράνομες) ανανεώνοντας κατά καιρούς το δικαίωμα επιδόματος με μικρές εικονικές προσλήψεις. Έτσι απομυζούν το σύστημα χωρίς να προσφέρουν. (Αν και οι εξεγερμένοι τώρα δεν είναι αυτοί, οι περιθωριακοί, αλλά οι φοιτητές).

Ελλάς-Γαλλία Συμμαχία, λοιπόν. Και επιπλέον σήμερα μεγάλο συλλαλητήριο στην Αθήνα εναντίον των μη κρατικών πανεπιστημίων. Και των μεταρρυθμίσεων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Και του περιορισμού του χρόνου σπουδών. (Τι θα κάνουμε χωρίς συνταξιούχους φοιτητές;). Και για συμπαράσταση στους Γάλλους!

Βλέπετε είναι σε τόσο καλή κατάσταση τα ΑΕΙ μας που πρέπει να τα υπερασπιστούμε – μη και θιγούν τίποτα κακώς κείμενα!

Για εικονογράφηση, διάσημος Delacroix

Τρίτη, Μαρτίου 21, 2006

Τριπλή επέτειος



21 Μαρτίου. Τι μέρα και η σημερινή!

21 Μαρτίου. Εαρινή ισημερία – πρώτη μέρα της άνοιξης. Θεσπισμένη από τους αστρονόμους και τα λουλούδια. (Και Παγκόσμια Ημέρα των Δασών). Για να νιώθουμε κι εμείς αναγεννημένοι.

21 Μαρτίου. Διεθνής Ημέρα της Ποίησης θεσπισμένη από την UNESCO.

21 Μαρτίου. Διεθνής ημέρα για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων. Θεσπισμένη από τον ΟΗΕ.

Το 1960, την ημέρα αυτή, στο Sharpeville της Νότιας Αφρικής η αστυνομία άνοιξε πυρ και σκότωσε 69 ανθρώπους που συμμετείχαν σε μία ειρηνική διαδήλωση εναντίον του Απαρτχάιντ. Η απόφαση 2141 (ΧΧΙ) του 1966 καθιέρωσε την ημερομηνία ως ημέρα μνήμης και αγώνων για την κατάργηση κάθε είδους ρατσιστικής διάκρισης.

Εμείς σε αυτό το blog μιλάμε, μέρες τώρα, για την ποίηση – χωρίς φυσικά να την έχουμε εξαντλήσει. Μιλήσαμε και για την Άνοιξη.

Ίσως τώρα να πρέπει να ασχοληθούμε και με τον ρατσισμό.

Όχι γενικά. Όχι αφηρημένα. Για τον καθημερινό ρατσισμό της ζωής μας.

Για μένα ο πρώτος ρατσισμός είναι η άρνησή του. Όταν μία κοινωνία λεει: «Οι Έλληνες δεν είναι ρατσιστές» κάνει μία διάκριση (ρατσιστική) υπέρ των Ελλήνων και επιβεβαιώνει τον ρατσισμό της.

Έχω πει ότι ο ρατσισμός είναι εκ γενετής αρρώστια της ανθρώπινης ψυχής: γεννιόμαστε ρατσιστές, με την δυσπιστία και τον φόβο του Άλλου, του Ξένου. Το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να συνειδητοποιήσουμε το γεγονός και να το πολεμάμε όλη μας τη ζωή.

Το πιο δύσκολο είναι να εντοπίσουμε τον ρατσισμό. Πολλές συμπεριφορές που μας φαίνονται αυτονόητες, είναι ρατσιστικές. Αλλά κανείς δεν μας έχει μάθει να τις αναγνωρίζουμε και να τις πολεμάμε. Τις θεωρούμε σχεδόν φυσικές. Ο δημοσιογράφος που γράφει: «Ο αμερικανοεβραίος Κίσιγκερ» διαπράττει ρατσιστικό ολίσθημα – αλλά δεν το ξέρει.


Αυτό που ιδιαίτερα με ανησυχεί, είναι ότι δεν γίνεται καμία προσπάθεια για να αλλάξει αυτή η στάση. Παιδεία, κράτος ΜΜΕ, θα έπρεπε να εργαστούν για την δημιουργία μίας πιο ανεκτικής και ανοιχτής κοινωνίας. Αλλά τι να περιμένει κανείς όταν η πιο έγκυρη μελέτη (Φραγκουδάκη-Δραγώνα) έδειξε πως οι καθηγητές και οι δάσκαλοι είναι πιο ρατσιστές και μισαλλόδοξοι από τους μαθητές τους...

Είμαστε – δυστυχώς – από τις πιο ρατσιστικές κοινωνίες της Ευρώπης.

Το δείχνουν οι έρευνες της Eurostat που κάθε χρόνο επιβεβαιώνουν την μισαλλοδοξία και την ξενοφοβία μας. Και για να μην μιλήσω για Αλβανούς, Νέγρους, και άλλους ξένους – σκεφθείτε το κατάντημα εκείνων των ελλήνων που τυχαίνει να είναι Ρομά (Τσιγγάνοι ή, επί το ρατσιστικότερον, Γύφτοι). Σε καμία χώρα της Ευρώπης δεν υφίστανται τέτοιες διακρίσεις, σε καμία δεν ζούνε σε τόσο άθλιες συνθήκες... Και είναι έλληνες πολίτες, σαν κι εμάς, όχι μετανάστες.

Α θέλετε να βρείτε συγκεκριμένες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων για τους Ρομά πηγαίνετε στην ιστοσελίδα του Παρατηρητηρίου του Ελσίνκι ΕΔΩ. Θα βρείτε άπειρες...

Και να ήταν μόνο οι Ρομά; Σκεφθείτε τον καθημερινές μας διακρίσεις απέναντι, στις γυναίκες, τους γέροντες, τα πρόσωπα με ειδικές ανάγκες. Τον επαγγελματικό ρατσισμό με τα στερεότυπα (μπορεί ένα βιομήχανος να γράφει ποιήματα;). Τον ρατσισμό των αστείων (οι Πόντιοι, οι Βέλγοι, οι Ξανθές...). Α, ναι, εμποτισμένη είναι η ζωή μας...



Οι φωτογραφίες είναι του Λάμπρου Παπανικολάτου