Πείνα

Άλλα ήθελα να γράψω σήμερα στο ημερολόγιό μου, όμως με στοιχειώνει από μέρες μία φωτογραφία που τράβηξα πριν δέκα χρόνια στην Κωνσταντινούπολη και ανακάλυψα ψάχνοντας κάτι αρχεία. Από μακριά φωτογράφησα έναν άνθρωπο, ώρα καρφωμένο στην βιτρίνα ενός άθλιου μαγέρικου. Κοίταζε το φαγητό σαν να προσπαθούσε να το ρουφήξει με τα μάτια μέσα από το τζάμι. Πεινούσε.

Και ενώ στο φόντο του νου μου ζούσε η φωτογραφία, μου έστειλαν από τις εκδόσεις «Πόλις» το τελευταίο βιβλίο του John Rawls: «Η Δίκαιη Κοινωνία». (Μετάφραση: Φιλήμων Παιονίδης).

Ο Rawls έγινε παγκόσμια γνωστός για το βιβλίο του «A Theory of Justice» (1971,1999, ελληνικά 2001, Πόλις). Προσπαθεί να επιλύσει το πρόβλημα της κοινωνικής αδικίας επιστρέφοντας σε ένα κοινωνικό συμβόλαιο που θα βασίζεται σε δύο αρχές: α) την διασφάλιση στα άτομα του μέγιστου βαθμού ελευθερίας συμβατού με την ίδια ελευθερία για τους άλλους και β) την αρχή της διαφοράς (difference principle) ότι οι οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες θα αποβαίνουν πάντα «προς το μέγιστο όφελος των λιγότερο ευνοημένων». Η δεύτερη αυτή αρχή ονομάστηκε maximin (το maximum γι αυτούς που είναι στο minimum).

Προσπάθησε να συνδυάσει τον πολιτικό φιλελευθερισμό (έγραψε και ένα βιβλίο με αυτό τον τίτλο), με την κοινωνική δικαιοσύνη. Δέχθηκε ομαδικά πυρά και από δεξιά και από αριστερά – αλλά παραμένει κορυφαίος πολιτικός και ηθικός στοχαστής.

Το θέμα μου δεν είναι ο Rawls, αλλά η πείνα. Την έχω νιώσει κι εγώ για ένα διάστημα. Όχι μόνο την προσωρινή πείνα του φοιτητή που ξέμεινε – αλλά και την άγρια πείνα του άνεργου και άπορου, που δεν ξέρει αν και πότε θα ξαναφάει.

Η πείνα και η φτώχια. Στην γειτονιά μας. Στην πόλη μας. Στην χώρα μας. Σε όλο τον κόσμο. Πως λύνεται; Με φιλανθρωπία; Με φορολογία; Με αναδιανεμητικά συστήματα: παίρνουμε το χρήμα από τους πλούσιους και το μοιράζουμε; (Αλλά μήπως έτσι φτωχύνουμε τελικά όλοι;). Ο σοσιαλισμός είναι δίκαιος, αλλά δεν παράγει πλούτο για να τον μοιράσει. Ο καπιταλισμός παράγει πλούτο αλλά και αδικία.

Ο Bill Gates αποφάσισε ότι θα δώσει το 95% της περιουσίας του στον Τρίτο Κόσμο. Δεν είναι μόνο ότι δίνει δισεκατομμύρια – έφτιαξε άλλη μία Microsoft, για να επιβλέψει την σωστή διανομή. Το 80% της βοήθειας των πλούσιων χωρών, δεν φτάνει στους τελικούς παραλήπτες. Τα θύματα του τσουνάμι ακόμα περιμένουν...

Τόσα προβλήματα... Κι εγώ νιώθω τα μάτια του πεινασμένου Τούρκου καρφωμένα στην πλάτη μου. «Ντρέπομαι για την ζέστα μου και για την ανθρωπιά μου».